توسعه صادرات با اهرم صنعتی؛ بررسی سهم بخش صنعت در صادرات غیرنفتی

به گزارش مجله خبری نگار/اسکناس: اقتصاد ایران در بخش صنعت و معدن در نه ماه ابتدایی سال گذشته، رشدی صفر درصدی داشته است. عدم افزایش تولید در این بخش ناشی از افت رشد اقتصادی در بخش ساختمان و استخراج معدن بوده است. تولید ناخالص ملی در تابلوی بانک مرکزی روندی صعودی را در ۹ ماه ابتدایی سال گذشته به ثبت رسانده است.

طبق آمار‌هایی که این نهاد از وضعیت رشد اقتصاد ایران منتشر کرده است تولید ناخالص داخلی در ایران با رشدی ۴.۱ درصدی تا پایان پاییز ۱۴۰۰ به هزار و ۱۰۴ هزار میلیارد تومان به قیمت‌های ثابت سال ۹۵ دست یافته است. در این میان، اما روند بخش صنعت و معدن نشان از رکود داشته و در بازه زمانی مذکور رشدی را ثبت نکرده است. رشد اقتصادی بخش صنعت و معدن در ۹ ماه نخست سال گذشته در کارنامه بانک مرکزی رشدی صفر درصدی را ثبت کرده است. بررسی سهم بخش‌های مختلف در افزایش تولید ناخالص داخلی در این مدت نیز نشان می‌دهد روند سهم این بخش در افزایش رشد اقتصادی صفر بوده است.

صنایع کوچک و متوسط یا «SMEs» همواره بخش قابل توجهی از اشتغال کل جامعه را به خود اختصاص می‌دهند. در ایران نیز سهم این صنایع از کل صنایع کشور چیزی حدود ۹۰ درصد است بنابراین می‌توان گفت واحد‌های صنعتی کوچک و متوسط نقش حیاتی در توسعه اقتصاد و رونق بخشیدن به کسب‌و‌کار کشور‌ها دارند.

صنایع کوچک و متوسط به صنایعی گفته می‌شود که کمتر از ۵۰ نفر پرسنل داشته باشد. فارغ از سهم این صنایع در اقتصاد کشور، ویژگی‌های مثبت آن‌ها نظیر انعطاف‌پذیری در برابر نوسانات اقتصادی، سلیقه بازار، تنوع تولید و تغییر محصول تولیدی در حداقل زمان است. این چابکی که تحت تاثیر عواملی، چون تعداد کم پرسنل و حجم پایین سرمایه این صنایع شکل‌گرفته، به واحد‌های صنعتی این امکان را می‌دهد که در کمترین زمان ممکن بتوانند خود را با شرایط روز اقتصاد سازگار کنند بنابراین واحد‌های صنعتی کوچک و متوسط به‌نوعی حلقه محافظ اقتصاد در برابر تغییرات محیطی است.

ویژگی‌های مثبت بسیار زیاد صنایع کوچک و متوسط باعث شده تا سیاست‌های گسترش صنایع کوچک به یکی از سیاست‌های مهم کشور‌ها تبدیل شود. به‌طور کلی هرچه یک کشور از نظر اقتصادی در سطح بالاتری قرار داشته باشد، توسعه صنعتی در آن بیشتر بر صنایع کوچک معطوف می‌شود که خود تاییدی بر اهمیت این صنایع است. به بیان دیگر صنایع کوچک معمولا ماهیت محلی دارند به همین دلیل گسترش آن‌ها علاوه برافزایش نرخ اشتغال‌زایی، یکی از عوامل مهم تاثیرگذار در توسعه اقتصادی است.

علی‌رغم اهمیت قابل توجه صنایع کوچک و متوسط در توسعه و رشد اقتصادی، متاسفانه این بخش از اقتصاد در ایران با مشکلات عدیده‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کند. یکی از این مشکلات، چالش تامین مالی یا افزایش نقدینگی است. وجود تورم دو رقمی مزمن در اقتصاد ایران و اتخاذ سیاست‌های نادرستی، چون نرخ دستوری ارز به‌ویژه دلار و به دنبال آن بروز شوک‌های قیمتی، باعث شده تا قیمت مواد اولیه موردنیاز صنعت همواره روند صعودی داشته باشد بنابراین واحد‌های صنعتی نیز پیوسته به نقدینگی بیشتری برای تامین مواد اولیه نیاز دارند. این مساله زمانی بیشتر به چشم می‌آید که شاهد شوک‌های قیمتی در نرخ ارز هستیم. سهم صنعت از کل ارزش صادرات غیرنفتی ۹.۷ درصد است و بیشترین سهم مربوط به بخش پتروشیمی و میعانات گازی است.

به گزارش مجله خبری نگار، بر اساس جدیدترین آمار منتشر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت)، در چهار ماهه نخست امسال مجموع صادرات غیرنفتی شامل پتروشیمی و میعانات گازی، معدن و صنایع معدنی، کشاورزی و صنایع غذایی، فرش و صنایع دستی و صنعت (کلیه صنایع تولیدی به جز صنایع فوق)، ۳۵ میلیون و ۶۴۹ هزار تن به ارزش ۱۷ میلیارد و ۱۳۸ میلیون دلار بوده است. بیشترین سهم این صادرات مربوط به پتروشیمی و میعانات گازی است که به لحاظ ارزشی و وزنی به ترتیب نزدیک به ۵۸ و ۴۸.۹ درصد کل صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داده است. معدن و صنایع معدنی نیز با سهم ۲۳.۸ و ۳۹.۶ درصد از کل ارزش و وزن صادرات غیرنفتی، در رتبه دوم قرار دارد.

میزان صادرات پتروشیمی و میعانات گازی و معدن و صنایع معدنی در چهار ماهه اول امسال به ترتیب ۱۷ میلیون و ۴۱۹ هزار تن معادل حدود ۹.۹ میلیارد دلار و ۱۴ میلیون ۱۱۸ هزار تن معادل بیش از ۴ میلیارد دلار بوده است. وزن و ارزش صادرات بخش پتروشیمی به ترتیب ۱۰.۹ درصد کاهش و ۳۸.۸ درصد افزایش یافته و وزن و ارزش صادرات مواد معدنی هم ۳.۵ و ۱.۵ درصد کاهش داشته است.

سهم کشاورزی و صنایع غذایی و صنعت نیز از کل وزن صادرات غیر نفتی به ترتیب ۸.۲ و ۹.۷ درصد بوده، به طوری که در چهار ماهه نخست امسال به ترتیب دو میلیون و ۵۹۰ هزار تن محصولات کشاورزی و صنایع غذایی به ارزش بیش از ۱.۳ میلیارد دلار و یک میلیون و ۵۱۸ هزار تن محصولات صنعتی به ارزش به ارزش بیش از ۱.۲۶ میلیارد دلار صادر شده است. وزن و ارزش صادرات بخش غذایی به ترتیب ۹.۲ و ۱۱.۲ درصد کاهش داشته و وزن و ارزش صادرات محصولات صنعتی نیز هم ۲۱.۱ و ۳۲.۷ درصد رشد داشته است. در این میان صادرات فرش و صنایع دستی کمترین سهم از صادرات غیرنفتی، معادل ۰.۰۱ درصد از وزن و ۰.۲۶ درصد از ارزش کل صادرات غیرنفتی را در این مدت به خود اختصاص داده است. در چهار ماهه نخست امسال ۴۰۰۰ تن فرش و صنایع دستی به ارزش ۴۵ میلیون دلار صادر شده که وزن و ارزش آن نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۳۳.۳ درصد کاهش و ۴.۷ درصد افزایش داشته است.

سهم بخش نفت از حجم اقتصاد ایران در سال ۹۹ حدود ۷.۵ درصد به ثبت رسیده است، این سهم در سال گذشته ۷.۹ درصد برآورد شده است؛ که به بیان رونق نسبی بخش نفت و گاز در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ است. بررسی‌ها نشان می‌دهد رونق بخش نفت در ماه‌های ابتدایی سال گذشته رونق بیشتری را نسبت ماه‌های پایانی سال داشته است. ۰.۸ درصد از رشد اقتصادی سال ۱۴۰۰ بر اثر رشد بخش نفت و گاز بوده است. این سهم در نرخ رشد سال ۹۹ حدود ۰.۱ کمتر بوده است. این امر هم به عنوان رونق نفت در سال گذشته تلقی می‌شود.